Το τραγούδι Του Κυριάκου το γαϊδούρι, του Δημήτρη Γκόγκου (Μπαγιαντέρα), είναι ένα σατυρικό (σκωπτικό) ρεμπέτικο της Κατοχής.
Αναφέρεται στο γαϊδουράκι ενός μανάβη, που του το έκλεψαν κατά τη διάρκεια της Μεγάλης Πείνας επειδή δεν είχαν τι να φάνε.
Ας το ακούσουμε.
Του Κυριάκου το γαϊδούρι
Στίχοι/Μουσική:
Δημήτρη Γκόγκου (Μπαγιαντέρα)
Του Κυριάκου το γαϊδούρι
το 'χαν όλοι τους για γούρι
σαν γυρνούσε στο παζάρι
το 'χαν για κρυφό καμάρι
Με κουδούνια στολισμένο
λαχανίδα φορτωμένο
μες στις γειτονιές γυρνούσε
ταλαράκια οικονομούσε
Το είχε σα μικρό παιδάκι
και γι' αυτό το 'χει μεράκι
του το σφάξανε ένα βράδυ
για μοσχάρι στο σκοτάδι
του το σφάξανε ένα βράδυ
με τη πείνα τη μεγάλη
Τώρα μοναχός στους δρόμους
τα καλάθια του στους ώμους
διαρκώς παντού κοιτάζει
το γαϊδούρι του φωνάζει
Παρακάτω μπορείτε να εκτυπώσετε τα λόγια του τραγουδιού και να απαντήσετε σε κάποιες ερωτήσεις.
Ο συνθέτης του τραγουδιού
Ο Δημήτρης Γκόγκος ή Μπαγιαντέρας γεννήθηκε το 1903 στο Χατζηκυριάκειο Πειραιά και πέθανε το 1985.
Πρόκειται για σημαντικότατο τραγουδιστή και συνθέτη του ρεμπέτικου που ήξερε να παίζει πολλά όργανα και δραστηριοποιούταν σε πολλά είδη μουσικής.
Διασκεύασε την ιταλική οπερέτα Μπαγιαντέρα εξ ου και το παρατσούκλι του.
Κατά τη διάρκεια της Κατοχής εντάχθηκε στο ΕΑΜ, τυφλώθηκε από την πείνα και γενικά πέρασε δύσκολα χρόνια.
Τα πιο γνωστά τραγούδια του: Χατζηκυριάκειο, Ζούσα μοναχός χωρίς αγάπη, Του Κυριάκου το γαϊδούρι, Σαν μαγεμένο το μυαλό μου, Ξεκινά μια ψαροπούλα, κα.
Η ιστορία πίσω από το τραγούδι
Το τραγούδι αναφέρεται σε ένα αληθινό συμβάν, από τα πολλά παρόμοια που συνέβησαν κατά την διάρκεια της Κατοχής.
Ο Κυριάκος ήταν ένας μανάβης που είχε έναν γάιδαρο για να μεταφέρει τα καλούδια του από γειτονιά σε γειτονιά.
Ήταν το καμάρι του ο γάιδαρος αυτός.
Τον φρόντιζε, τον χτένιζε, τον είχε καθαρό και αστραφτερό και χιλιοστολισμένο.
Όμως, κατά την Μεγάλη Πείνα, τότε που οι άνθρωποι πεθαίναν γιατί δεν είχαν τι να φάνε, ο καημένος γαϊδαράκος έπεσε θύμα κλοπής όχι για τα ωραία του στολίδια και τα άλλα του χαρίσματα παρά μόνο για το κρέας του που σπάνιζε εκείνη την εποχή!
Ρεμπέτικα τραγούδια, η πολιτισμική μας κληρονομιά
Όπως είδαμε στην ανάρτηση Τα λαικά τραγούδια της Κατοχής και της Αντίστασης, τα ρεμπέτικα τραγούδια αποτελούν έναν πολιτισμικό θησαυρό του τόπου μας κι αυτό συμβαίνει για πολλούς λόγους.
Αρχικά, είναι τα τραγούδια μέσα από τα οποία εκφράζονται όλα τα λαϊκά κοινωνικά στρώματα ανεξαρτήτως πολιτικού προσανατολισμού.
Είναι τραγούδια για την χαρά και την λύπη, την αγάπη και την απώλεια, τη φτώχεια και την πείνα, την κοινωνική αδικία, την ξενιτειά, τον ξεριζωμό και φυσικά, τον πόλεμο.
Αποτυπώνουν με τον πιο αντιπροσωπευτικό τρόπο την λαϊκή ψυχή του Έλληνα εκείνης της εποχής, αλλά και την κοινωνική πραγματικότητα.
Έπειτα, εξιστορούν τα γεγονότα, τις καταστάσεις και τα συναισθήματα χωρίς να τα εξιδανικεύουν.
Έπειτα, εξιστορούν τα γεγονότα, τις καταστάσεις και τα συναισθήματα χωρίς να τα εξιδανικεύουν.
Αναφέρονται σε όλα, χωρίς εξαίρεση και λογοκρισία: στους ήρωες και στους μαυραγορίτες, στις νίκες και στις ήττες, σε όσα μας κάνουν περήφανους αλλά και σε όσα μας κάνουν να ντρεπόμαστε.
Αποτελούν την πιο άμεση πηγή για να μάθουμε τη ιστορία της εποχής εκείνης.
Μιλούν για σκληρά πράγματα με τρόπο τρυφερό.
Αποτελούν την πιο άμεση πηγή για να μάθουμε τη ιστορία της εποχής εκείνης.
Μιλούν για σκληρά πράγματα με τρόπο τρυφερό.
Διακωμωδούν τραγικές καταστάσεις με τρόπο σκωπτικό, χωρίς καθόλου να ευτελίζουν τα πραγματικά συναισθήματα.
Μιλούν με αλήθειες που τις περισσότερες φορές δεν ήταν αποδεκτές από το επίσημο κράτος και για αυτό πολλά θεωρήθηκαν επικίνδυνα και απαγορεύτηκαν στην εποχή τους.
Για αυτό σήμερα θεωρούνται εντελώς επίκαιρα και πιο χρήσιμα παρά ποτέ.
Για αυτό σήμερα θεωρούνται εντελώς επίκαιρα και πιο χρήσιμα παρά ποτέ.
Ο Μεγάλος Λιμός του 1941-42
Η περίοδος της Κατοχής κράτησε στην Ελλάδα από τον Απρίλιο του 1944 με την γερμανική εισβολή μέχρι τον Οκτώβριο του 1944 με την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων.
Κατά τη διάρκεια της η Ελλάδα υπέστη ανυπολόγιστα δεινά σε όλους τους τομείς.
Η περίοδος όμως που θα καταχωρηθεί στη συλλογική μνήμη ως μια από της χειρότερες για το ελληνικό έθνος είναι ο Μεγάλος Λιμός του χειμώνα 1941-42.
Οι κατακτητές είχαν ήδη επιτάξει όλες οι πρώτες ύλες και τα τρόφιμα, ο πληθωρισμός είχε αχρηστέψει όλες τις οικονομίες, ο χειμώνας ήταν απίστευτα βαρύς και ανθρωπιστική βοήθεια έφτασε μετά τον Μάρτιο του 1942.
Εκείνον τον χειμώνα ξέσπασε ο Μεγάλος Λιμός, κυρίως στα αστικά κέντρα, με τους νεκρούς να αγγίζουν τους 100.000.
Τα πιο ευάλωτα θύματα: ηλικιωμένοι και παιδιά.
Τα φορτηγά του Δήμου Αθηνών δεν προλάβαιναν να περισυλλέξουν τους νεκρούς, δημιουργήθηκαν ομαδικοί τάφοι κόντρα στα ήθη και έθιμα του λαού, ενώ υπήρχαν αμέτρητες περιπτώσεις που οι νεκροί δεν δηλωνόταν καν, για να μπορούν να χρησιμοποιηθούν τα δελτία συσσιτίου τους από άλλα μέλη της οικογένειας.
Σύμφωνα με τον ιστορικό Μαρκ Μαζάουερ, ήταν η μεγαλύτερη ανθρωπιστική κρίση των Ελλήνων μετά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο το 431 π.Χ
Οι άνθρωποι είχε καταγραφεί να τρώνε ζώα που δεν ήταν μέσα στην ηθική τους κουλτούρα, όπως γάιδαρους, μουλάρια, χελώνες, σκαντζόχοιρους.
Αυτό περιγράφεται σκωπτικά στο τραγούδι Του Κυριάκου το γαϊδούρι, αλλά και στην ταινία Οι Γερμανοί ξανάρχονται, όπου ο πρωταγωνιστής Βασίλης Λογοθετίδης σε ένα εφιαλτικό πισωγύρισμα στην περίοδο της Κατοχής ψάχνει στο κλουβί να δει τι απέγινε ο Τζιτζιφρίγκος, το καναρίνι του.
