Σύμφωνα με το έθιμο, το πρωί λέμε τα κάλαντα της Πρωτοχρονιάς.
Έχουμε ήδη προετοιμαστεί για αυτά, στις ενότητες Κάλαντα του Δωδεκαημέρου και Κάλαντα, μια διαδρομή στο χρόνο.
Είμαι σίγουρη ότι τα έχετε μάθει απ΄ έξω κι ανακατωτά και θα τα τραγουδήσετε πάρα πολύ ωραία, παίρνοντας και το ανάλογο κέρασμα!
Στα αλήθεια όμως, πόσοι ξέρουμε τι εννοούν τα λόγια του τραγουδιού;
Τα Πρωτοχρονιάτικα κάλαντα θεωρούνται τα πιο ακαταλαβίστικα και, πιστέψτε με, όχι άδικα.
Ελάτε να τα ξαναθυμηθούμε, μήπως και βγάλουμε άκρη.
Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά
ψηλή μου δεντρολιβανιά (;)
κι αρχι- καλός σας χρόνος ;
εκκλησιά με τ’ άγιο θρόνος (!!)
Άις Βασίλης έρχεται
και δεν μας καταδέχεται (;!!)
.....................
Δεν τα έβαλα εγώ, αλλά ο "άγιος των ελληνικών γραμμάτων", λογοτέχνης Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, στο διήγημά του Αγιοβασιλειάτικα.
Αναρωτιέται κι αυτός, όπως και τόσοι άλλοι, πώς σχετίζονται αυτά τα λόγια μεταξύ τους, ως προς το νόημα.
Για το λόγο αυτό, στην αρχή του διηγήματος ο Παπαδιαμάντης, ούτε λίγο ούτε πολύ, αμφισβητεί ότι τα κάλαντα είναι ένα καθαρά θρησκευτικό τραγούδι. Περιέχει ένα σωρό "κακόζηλους", όπως λέει, στίχους, στο τέλος των οποίων βάζει ερωτηματικά και θαυμαστικά.
Πράγματι παιδιά.
Υπήρχε ένας θρύλος που έλεγε ότι στο Βυζάντιο, ένα νέο παλληκάρι αγαπούσε μια αρχοντοπούλα.
Για να της εκφράσει αυτή του την αγάπη, την επισκέφτηκε στο αρχοντικό της, με το πρόσχημα ότι πάει να πει τα κάλαντα.
Όμως, για κάθε στίχο από τα κανονικά κάλαντα, πρόσθετε και έναν στίχο από το δικό του τραγούδι αγάπης για την κοπέλα.
Το αποτέλεσμα ήταν τα κάλαντα αυτά να ακούγονται αρκετά ακαταλαβίστικα.
Παρ΄ όλα αυτά, επικράτησε να τα λέμε έτσι μέχρι και σήμερα.
Αυτό παιδιά, συμβαίνει συχνά με τα δημοτικά τραγούδια (έχουμε πει ότι τα κάλαντα ανήκουν σε αυτή τη κατηγορία).
Δηλαδή, να παρεμβάλλεται ανάμεσα στα κανονικά λόγια του τραγουδιού και ένα άσχετο στιχάκι που λέγεται τσάκισμα.
Τα κάλαντα της πρωτοχρονιάς, λοιπόν θα έβγαζαν περισσότερο νόημα, αν τα σπάγαμε σε δύο τραγούδια.
Το πρώτο είναι τα κάλαντα για τον Άγιο Βασίλη, που περιλαμβάνει τους κανονικούς στίχους:
Αρχιμηνιά κι αρχιχρονιά
κι αρχή καλός μας χρόνος.
Αρχή που βγήκε ο Χριστός
Άγιος και Πνευματικός.
Άγιος Βασίλης έρχεται
από την Καισαρεία.
Βαστάει εικόνα και χαρτί
χαρτί και καλαμάρι.
Το καλαμάρι έγραφε
και το χαρτί ομίλει
Άγιε μου, άγιε μου καλέ Βασίλη.
Το δεύτερο είναι το τραγούδι της αγάπης του παλικαριού για την αρχοντοπούλα.
Περιλαμβάνει τα τσακίσματα, δηλαδή όλα τα στιχάκια που δεν έχουν σχέση με τα κάλαντα αλλά περιγράφουν την ομορφιά της κοπέλας και την αγάπη του νέου:
Ψηλή μου δεντρολιβανιά
εκκλησιά με το άγιο θρόνος
στη γη να περπατήσει
και να μας καλοκαρδίσει
και δε μας καταδέχεται
συ είσαι αρχόντισσα, κυρία,
ζαχαροκάντιο* ζυμωτή
δες και με το παλικάρι
την μοίρα του την έλεγε.
*ζαχαροκάντιο=γλύκισμα
Επιτέλους, λύσαμε και την απορία που είχαμε τόσα χρόνια.
Πώς είναι δυνατόν ο Άγιος Βασίλης, που τόσα καλά έκανε για τους ανθρώπους, να μη μας καταδέχεται;
Έχω μια ιδέα παιδιά.
Χωριστείτε σε δυο ομάδες.
Η πρώτη ομάδα θα τραγουδάει το πρώτο απόσπασμα και η δεύτερη το δεύτερο.
Αυτό σημαίνει ότι θα τραγουδάτε εναλλάξ τους στίχους, όπως έχουμε κάνει και με άλλα τραγούδια στην τάξη.
Έτσι, θα καταλάβουμε καλύτερα τα λόγια και θα έχει πιο πολύ ενδιαφέρον το τραγούδι.
Υπάρχει και ένα πολύ ενδιαφέρον βιβλίο για τα κάλαντα με τίτλο "Ανοίξετε την πόρτα σας"
Το συστήνω ανεπιφύλακτα.
Έχει υπέροχη εικονογράφηση και σπάνιες ηχογραφήσεις του Σίμωνα Καρά.
Δείτε και το βίντεο.
Καλή Πρωτοχρονιά να έχουμε παιδιά!
Αν θέλετε περισσότερες πληροφορίες για αυτά που είπαμε σήμερα, μπείτε στους παρακάτω ιστοχώρους:
