Τους στίχους έγραψε ο ποιητής Νίκος Γκάτσος.
Δεν πρόκειται απλά για ένα όμορφο τραγούδι.
Είναι και αφορμή για να σκεφτούμε σε τι κόσμο θέλουμε να ζούμε.
Αλλά αυτά θα τα συζητήσουμε πιο κάτω.
Παρακάτω θα βρείτε να εκτυπώσετε τα λόγια του τραγουδιού.
Προσέξατε τα λόγια του τραγουδιού;
Αναφέρονται σε έναν τόπο, την Ελευσίνα και σε έναν μύθο, αυτόν της αρπαγής της Περσεφόνης.
Η Ελευσίνα
Ο τόπος που αναφέρεται είναι η Ελευσίνα, μια πόλη κοντά στην Αθήνα.
Στα αρχαία χρόνια βρισκόταν το ιερό της θεάς Δήμητρας για χάρη της οποίας γινόταν τα Ελευσίνια Μυστήρια.
Τις τελευταίες δεκαετίες, η Ελευσίνα μεταλλάχθηκε σε μια βιομηχανική πόλη με μεγάλο πρόβλημα μόλυνσης του περιβάλλοντος και με κτίρια και πολυκατοικίες να κτίζονται ανεξέλεγκτα.
Από την άλλη, υπάρχει μια τουριστική κίνηση λόγω του αρχαίου μνημείου που όμως είναι και αυτή ανεξέλεγκτη και συμβάλει στην υποβάθμιση του τόπου.
Δείτε ένα βίντεο για την Ελευσίνα του χθες και του σήμερα.
Ο μύθος της Περσεφόνης
Γνωρίζουμε από τη μυθολογία ότι η θεά Δήμητρα ήταν η θεά της γης και της γεωργίας.
Κόρη της ήταν η Περσεφόνη, την οποία απήγαγε ο Πλούτωνας που ήταν θεός του κάτω κόσμου.
Η Δήμητρα, από τη στενοχώρια της που έχασε την κόρη της, έφερε χειμώνα στη γη και κλείστηκε στο ιερό της στην Ελευσίνα.
Τα φυτά και τα δέντρα πάγωσαν, τα ζώα πέθαναν από το κρύο και οι άνθρωποι δεν είχαν να φάνε.
Τότε ο Δίας, αρχηγός των θεών μεσολάβησε να βρεθεί μια λύση.
Στο τέλος, αποφασίστηκε η Περσεφόνη να μένει ένα διάστημα στον κάτω κόσμο, οπότε στη γη έχουμε χειμώνα, ενώ το υπόλοιπο διάστημα που θα ανεβαίνει πάνω στη γη θα έχουμε εναλλαγή εποχών (άνοιξη, καλοκαίρι και φθινόπωρο).
Έτσι, η Περσεφόνη θεωρείται θεά της άνοιξης και θεά του κάτω κόσμου ταυτόχρονα.
Στην επόμενη εικόνα δείτε το θαυμάσιο επιδαπέδιο ψηφιδωτό με την αρπαγή της Περσεφόνης, που ανακαλύφθηκε τα τελευταία χρόνια στην Αμφίπολη.
Μπείτε στην επόμενη ανάρτηση όπου θα βρείτε πολλά βίντεο με κινούμενα σχέδια για τον μύθο της Περσεφόνης.
Το τραγούδι
Στην μουσική της εισαγωγής (που επαναλαμβάνεται και ενδιάμεσα από τα ρεφραίν και τα κουπλέ), παρατηρούμε κάτι ενδιαφέρον: ο συνθέτης αλλάζει έξι τονικότητες μέχρι να καταλήξει σε αυτήν που τραγουδάμε τα λόγια.
Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα να δημιουργήσει από την αρχή μια κάπως αλλόκοτη και απόκοσμη ατμόσφαιρα, πολύ ταιριαστή με την αρχαία Ελευσίνα και τα μυστήρια που θέλει να μας μεταφέρει με το τραγούδι.
Είδαμε και τον Στραβίνσκι στην Ιεροτελεστία της Άνοιξης να παίζει με τις τονικότητες αλλά και τον ρυθμό για να μας μεταφέρει στην ατμόσφαιρα της τελετουργίας της άνοιξης.
Το τραγούδι έχει τρία κουπλέ και τρία ρεφραίν.
Οι δυο πρώτοι στίχοι από κάθε κουπλέ αναφέρονται στο παρελθόν, δηλαδή στην Ελευσίνα της αρχαίας Ελλάδας
-Εκεί που φύτρωνε φλισκούνι κι άγρια μέντα
κι έβγαζε η γη το πρώτο της κυκλάμινο...
Οι δυο τελευταίοι στίχοι αναφέρονται στην Ελευσίνα του σήμερα
-...τώρα χωριάτες παζαρεύουν τα τσιμέντα
και τα πουλιά πέφτουν νεκρά στην υψικάμινο.
Στα κουπλέ η μουσική έχει ελεύθερο ρυθμό, μοιάζει με μουσική απαγγελία και θυμίζει πολύ αρχαία τελετουργία.
Τα ρεφραίν, έχουν χορευτικό ρυθμό και καλούν την Περσεφόνη να παραμείνει στον κάτω κόσμο, μια που όσα συμβαίνουν στη γη είναι απογοητευτικά.
Μπορούμε στην τάξη να χωριστούμε σε δυο ομάδες:
η πρώτη θα τραγουδά τους στίχους που αναφέρονται στο παρελθόν και η δεύτερη εκείνους που αναφέρονται στο σήμερα.
Στο ρεφραίν τραγουδάμε όλοι μαζί (unison).
Τροφή για σκέψη και συζήτηση
Το τραγούδι είναι ένα πικρό σχόλιο για την Ελλάδα του χτες και του σήμερα (αλλά και του μέλλοντος).
Είναι μια διεισδυτική ματιά στον αρχέγονο μύθο της Περσεφόνης, με όλους τους συμβολισμούς που κρύβει:
-τη λατρεία και φροντίδα της φύσης,
-την αποξένωση από τη μάνα-γη,
-την εναλλαγή των εποχών,
-τη σύγκρουση ανάμεσα στις υπόγειες (χθόνιες) και επίγειες δυνάμεις, το φως και το σκοτάδι, το καλό και το κακό.
Το τραγούδι είναι ένα κοινωνικό σχόλιο για την κακοποίηση της φύσης από τον άνθρωπο, για τη μόλυνση του περιβάλλοντος αλλά και της ανθρώπινης ψυχής, όταν αυτή κυριεύεται από τη λαιμαργία για το χρήμα.
Οι δημιουργοί του τραγουδιού Νίκος Γκάτσος και Μάνος Χατζηδάκης μπόρεσαν να τα αντιληφθούν όλα αυτά αρκετά νωρίς.
Σήμερα όλοι μιλάνε για την οικολογία και το περιβάλλον, όμως το 1976 που γράφτηκε το τραγούδι, η ανάπτυξη (τουρισμός, βιομηχανία, πολεοδομία) ήταν ανεξέλεγκτη.
Οι άνθρωποι δεν νοιαζόταν πολύ για τις αρνητικές επιπτώσεις στη φύση και στην υγεία.
Ας σκεφτούμε γιατί άραγε συνέβαινε αυτό.
Εργασίες
Με αφορμή αυτό το ξεχωριστό τραγούδι, παιδιά, μπορούμε να ερευνήσουμε:
1) Την ιστορία του τόπου ή της γειτονιάς μας από τα αρχαία χρόνια μέχρι σήμερα.
2) Εικόνες από την αρχαία εποχή, που να αποτυπώνουν τον μύθο της Περσεφόνης (αγγεία, ψηφιδωτά, αγάλματα κλπ).
3) Σύγχρονη τέχνη που να εμπνέεται από τον μύθο (μουσική, κινηματογράφος, λογοτεχνία κλπ)
Μπορούμε επίσης να προσπαθήσουμε να δώσουμε απαντήσεις στα ερωτήματα:
-ποια θέση θέλουμε να έχει η αρχαία κληρονομιά κάθε λαού στην σύγχρονη εποχή
-θέλουμε τουρισμό και με ποιες προϋποθέσεις
-πρέπει να υπάρχουν εργοστάσια και με ποιους όρους
-τι θα βοηθούσε ώστε η περιοχή που μένουμε να γίνει καλύτερη
-με ποιες ενέργειες θα μειώσουμε την μόλυνση και την καταστροφή του περιβάλλοντος
-είμαστε διατεθειμένοι να κάνουμε αυτές τις ενέργειες ακόμα κι αν θα χρειαστεί να αλλάξουμε τις καθημερινές μας συνήθειες
Μπορείτε τώρα να εκτυπώσετε το παρακάτω φύλο εργασίας και να απαντήσετε στις ερωτήσεις.
Επιπλέον
Η αλόγιστη χρήση των μηχανών με την εκπομπή καυσαερίων οδήγησε σε ένα πολύ δυσάρεστο φαινόμενο: το νέφος.
Μάθετε περισσότερα για αυτό το επικίνδυνο για τον άνθρωπο φαινόμενο στην επόμενη ανάρτηση.
Ίσως να σας ενδιαφέρουν και αυτές τις αναρτήσεις:
Ζωγραφιές: Κάρολι Ράιχ