Η Επανάσταση του 1821 αποτελεί αγαπημένο θέμα των παραστάσεων έως και σήμερα.
Μπορεί να μην παρουσιάζουν την Ιστορία με μεγάλη ακρίβεια (καθώς το πατριωτικό αίσθημα και ο ενθουσιασμός υπερτερεί) αλλά τα πολιτισμικά οφέλη που αντλούμε από την θέαση είναι πολλά.
Καταρχήν έχουμε μια αντιπροσωπευτική απεικόνιση της κοινωνικής διαστρωμάτωσης και των ηθών της εποχής της τουρκοκρατίας που βοηθούν να συζητήσουμε στην τάξη για το πως στρώθηκαν τα θεμέλια του νεοελληνικού κράτους.
Έπειτα, είναι η πλούσια απεικόνιση της επανάστασης και των ηρώων.
Οι αγωνιστές του 21 παρουσιάζονται υπερμεγέθεις με εντυπωσιακές φορεσιές και άρματα που αποτελούν αντικείμενο μελέτης, ενώ εξίσου σημαντική είναι η αναφορά στην μουσική παράδοση της εποχής που δεν ήταν άλλη από τα κλέφτικα και τα δημοτικά τραγούδια.
Παρακάτω, συγκεντρώσαμε (προς διδακτική αξιοποίηση) παραστάσεις που κυκλοφορούν ελεύθερα στο διαδίκτυο και αναφέρονται στην επανάσταση του 1821 αλλά και στην προεπαναστατική εποχή.
Κάποιες μάλιστα προλογίζονται εκτενώς από τους δημιουργούς τους.
Γνωρίζοντας τις ιδιαιτερότητες του θεάματος του καραγκιόζη, καλό θα είναι να γίνεται μια προσεκτική επιλογή της παράστασης, ώστε να μην εκτίθενται τα παιδιά σε σκηνές για τις οποίες δεν είναι προετοιμασμένα.
Επίσης χρειάζεται καλή προεργασία, ώστε η παράσταση να τοποθετείται στο χωροχρόνο της, να μην υπάρχει παρερμηνεία στα μηνύματα σε σχέση με το σήμερα και να αποκομίζεται έτσι το μέγιστο όφελος.
Σε αυτό μπορούν να βοηθήσουν οι αναρτήσεις
Και τώρα, ετοιμαστείτε.
Η παράσταση αρχίζει!
1) O Καραγκιόζης στην Επανάσταση του 1821
του Αλέξανδρου Μελισσηνού
του Αλέξανδρου Μελισσηνού
Bρισκόμαστε στο 1821.
Το έθνος είναι σε αναβρασμό και η επανάσταση ετοιμάζεται.
Ο Πασάς της περιοχής το παίρνει είδηση ότι Έλληνες ετοιμάζονται να συσπειρωθούν και στέλνει τον Χατζιαβάτη να αναγγείλει σε όλους την απαγόρευση συναθροίσεων ώστε να αποτρέψει την επανάσταση.
Όμως ο Καραγκιόζης δεν φοβάται και τους μαζεύει όλους στην παράγκα του.
Τότε ο Πασάς στέλνει το πρωτοπαλίκαρο του να τους συλλάβει τον γενίτσαρο Βελιγκέκα.
Όμως τη τελευταία στιγμή ανακαλύπτουν ότι ο Μπαρπαγιώργος που είχε ανέβει στα βουνά με τους κλέφτες και τους αρματολούς είναι αδελφός με τον Νιονιό που είχε πάει στα Επτάνησα για να γλιτώσει από τους Τούρκους και τον Βελιγκεκα που τον είχαν πάρει μικρο και τον είχαν κάνει γενίτσαρο.
Όλοι μαζί ξανασμίγουν και ενώνονται στον Αγώνα για την Ελευθερία της πατρίδας.
2) Της Δέσπως,
του Θανάση Σπυρόπουλου
(Δεν περιλαμβάνει τη φιγούρα του Καραγκιόζη)
Το δημοτικό τραγούδι που δραματοποιείται στο συγκεκριμένο επεισόδιο είναι Της Δέσπως.
Βασίζεται σε ιστορικό γεγονός που έλαβε χώρα στις 25 Δεκεμβρίου του 1803.
78 Σουλιώτες μετά την κατάληψη του χωριού τους από τον Αλή Πασά καταφεύγουν στο χωριό Ρινιάσα μεταξύ Πρέβεζας και Πάργας.
Κι εκεί όμως ένα απόσπασμα Τουρκαλβανών σταλμένο από τον πασά κάνει επιδρομή σφάζοντας γηγενείς και νεοφερμένους.
Η σύζυγος του Γεωργάκη Μπότση, Δέσπω, με τα γυναικόπαιδα της φαμίλιας της πολιορκείται στον πύργο του Δημουλά και πέφτει ηρωικά ανατινάζοντάς τον.
3) Το κρυφό σχολειό
5) Ο καπετάν Νικηταράς και η Ορφανή της Χίου
6) Ο Καραγκιοζης και ο ήρωας Παπαφλέσσας
9) Το λάβαρο του 1821 & ο Καραγκιόζης καπετάνιος
του Κώστα Μακρή
Ο γερο-Δήμος, αποδυναμωμένος ηλικιωμένος που έχει χάσει τη νύφη του από τον Αλή Πασά και ο γιος του έγινε κλέφτης στα βουνά, προσπαθεί απεγνωσμένα να στείλει το εγγονάκι του να μάθει γράμματα στο κρυφό σχολειό μήπως και ξεφύγει από τη μοίρα του ραγιά.
Ο Καραγκιόζης αναλαμβάνει να συνοδεύει το παιδί, όμως αποδεικνύεται ο πιο απείθαρχος μαθητής.
Με τις γκάφες του θα βάλει τη ζωή του παιδιού σε κίνδυνο, όμως στο τέλος, η ευρηματικότητα, το χιούμορ και η λεβεντιά θα σώσουν την κατάσταση.
4) Ο αετός του Ολύμπου
του Χρήστου Ζάνη
του Θανάση Σπυρόπουλου
Η όμορφη Ελένη οδηγείται δέσμια στο χαρέμι του Τούρκου διοικητή της Χίου. Ο Καραγκιόζης και ο Χατζηαβάτης βρίσκονται με εντολή του Καπετάν Νικηταρά από την Πελοπόννησο στη Χίο για να απαγάγουν την κοπέλα. Ο αγαπημένος μας ήρωας μεταμφιέζεται σε χανούμισσα και τρυπώνει στο γυναικωνίτη δήθεν για να καταφέρει να κάνει την Ελένη να αγαπήσει τον πασά. Ο δαιμόνιος Κοπρίτης εξουδετερώνει τον τσαούση που επιτηρεί τις γυναίκες κι όλοι μαζί φεύγουν με τη συνδρομή δύο Κρητικών με καΐκι για την Πελοπόννησο.
Ο Βεζίρης της Πελοποννήσου ενημερώνεται για την απαγωγή της Ελένης από τη Χίο και την άφιξή της στο Μοριά.
Ο πασάς αναθέτει τον εντοπισμό αυτής και όσων βοήθησαν στη φυγάδευσή της στο Δερβέναγα, ενώ ο Ταχήρ επιμένει να την κρατήσουν στο χαρέμι τους όταν βρεθεί.
Στο λημέρι του καπετάν Νικηταρά συλλαμβάνονται οι δυο έφιπποι αγγελιαφόροι, ενώ η ορφανή φτάνει στην παράγκα του Καραγκιόζη.
Ο Βεληγκέκας παρακολουθεί την άφιξή της και διατάζεται να τη συλλάβει.
Ο Καραγκιόζης αντιλαμβάνεται ότι τα πράγματα ζορίζουν και προτείνει στην Ελένη να παντρευτεί τον Άγγλο υπήκοο Διονύσιο για να είναι ασφαλής.
Ο Νιόνιος γοητεύεται από τη νέα και δέχεται με προθυμία να γίνει ο γάμος.
Ο μέλλων κουμπάρος καπετάν Νικήτας πηγαίνει στον αδελφικό του φίλο, τον Πασά για να λάβει την άδεια κι όλοι μαζί ετοιμάζονται για το γάμο.
Για πόσο ακόμα τα πράγματα θα κυλούν έτσι ρόδινα;
1ο επεισόδιο
2ο επεισόδιο
3ο επεισόδιο
του Κώστα Σπυρόπουλου
απόσπασμα από το Ίδρυμα Μιχάλη Κακογιάννη 2021
7) Ο Αθανάσιος Διάκος στο μοναστήρι
του θεάτρου σκιών Αλιμπέρτη
8) Ο Γέρος του Μοριά
του Νίκου Αργυρόπουλου
του Κώστα Σπυρόπουλου
10) Οι φόροι του πασά
του Τάσου Γεωργίου
1ο επεισόδιο
2ο επεισόδιο
11) Η κρεμάλα του Πατριάρχη
του Γιάνναρου
Από τη θρυλική σειρά Και μιλάει και λαλάει της κρατικής τηλεόρασης από τη δεκαετία του ΄90.
Ο ξεχωριστός καραγκιοζοπαίχτης Γιάνναρος, η ζωντανή μουσική και το θεατρικό δρώμενο της αποθέωσης συνδυάζονται μοναδικά σε αυτό το (έτσι κι αλλιώς) ιδιαίτερο θέμα του απαγχονισμού του πατριάρχη Γρηγορίου του Ε΄.
12) Ο βασιλιάς των βουνών
του Φώτη Πλέσσα
Από την ίδια σειρά της Ερτ (Και μιλάει και λαλάει).
Περιγράφει τις προσπάθειες του πασά να αποδυναμώσει το σώμα των κλεφταρματολών, συλλαμβάνοντας με ύπουλο τρόπο τον αρχηγό τους.
13) Ο ήρωας των Αγράφων Κατσαντώνης
του θιάσου Αλιμπέρτη
Μια από τις θρυλικότερες παραστάσεις Καραγκιόζη με ιστορικό περιεχόμενο.Απόσπασμα από την παράσταση που πραγματοποιήθηκε στο Μουσείο Νεότερο Πολιτισμού με αφορμή τα εγκαίνια του Μουσείου και στα πλαίσια των εορτασμών των 200 χρόνων από την Ελληνική επανάσταση.