Κάθε χρόνο, παιδιά, με αφορμή την επέτειο της 28ης Οκτωβρίου 1940, ετοιμάζουμε ένα αφιέρωμα-γιορτή στα χρόνια της Κατοχής και της Αντίστασης.
Τότε που οι άνθρωποι έζησαν τον πόλεμο, το κρύο, την πείνα και, κυρίως, την στέρηση της ελευθερίας τους.
Τις μέρες εκείνες αναμετρήθηκαν όσο ποτέ, το Καλό με το Κακό.
Η απόλυτη φρίκη με το απόλυτο μεγαλείο ψυχής, το δίκαιο με το άδικο, η ζωή με το θάνατο, οι νίκες με τις ήττες.
Μόνο που σε έναν πόλεμο, ακόμα και οι νικητές είναι χαμένοι.
Τις μέρες εκείνες αναμετρήθηκαν όσο ποτέ, το Καλό με το Κακό.
Η απόλυτη φρίκη με το απόλυτο μεγαλείο ψυχής, το δίκαιο με το άδικο, η ζωή με το θάνατο, οι νίκες με τις ήττες.
Μόνο που σε έναν πόλεμο, ακόμα και οι νικητές είναι χαμένοι.
Χάνουν πολύτιμα χρόνια από τη ζωή τους και μάλιστα όταν είναι νέοι.
Χάνουν το βιός που με τόσο κόπο απέκτησαν αυτοί και οι πρόγονοί τους.
Κυρίως, όμως, χάνουν αγαπημένους, παιδιά, αδέλφια, γονείς, ανθρώπινες ψυχές που δεν πρόλαβαν να χαρούν το δώρο της ζωής.
Τα τραγούδια
Λένε, παιδιά, ότι κάθε δύσκολη στιγμή γεννά κι ένα όμορφο τραγούδι!
Καταλαβαίνουμε πόσο δύσκολα ήταν τα χρόνια της Κατοχής και της Αντίστασης, από τα υπέροχα τραγούδια που γράφτηκαν τότε...
Γιατί και τότε οι άνθρωποι άκουγαν και συνέθεταν μουσική.
Ελαφρά τραγούδια, κλασική μουσική, λαϊκά-ρεμπέτικα, πολεμικά εμβατήρια και, φυσικά, δημοτικά-παραδοσιακά.
Διάλεξα να σας παρουσιάσω κάποια από τα λαϊκά-ρεμπέτικα για έναν και μόνο λόγο: γιατί αποτυπώνουν με τον καλύτερο τρόπο την αγνή λαϊκή ψυχή του Έλληνα εκείνης της εποχής, αλλά και κατάσταση που υπήρχε στην κοινωνία τότε.
Εξιστορούν τα γεγονότα και τα συναισθήματα, χωρίς να τα τα εξιδανικεύουν.
Είναι μια ζωντανή πηγή για να μαθαίνουμε τη ιστορία της εποχής εκείνης.
Μιλάνε για τους ήρωες αλλά και για τους μαυραγορίτες, για τις νίκες αλλά και για τις ήττες, για αυτά που μας κάνουν περήφανους αλλά και για αυτά που μας κάνουν να ντρεπόμαστε.
Γενικά μιλάνε με αλήθειες...
Για το λόγο αυτό θεωρήθηκαν επικίνδυνα και απαγορεύτηκαν στην εποχή τους.
Για τον ίδιο λόγο, είναι εντελώς επίκαιρα και χρήσιμα, σήμερα παρά ποτέ.
Καταλαβαίνουμε πόσο δύσκολα ήταν τα χρόνια της Κατοχής και της Αντίστασης, από τα υπέροχα τραγούδια που γράφτηκαν τότε...
Γιατί και τότε οι άνθρωποι άκουγαν και συνέθεταν μουσική.
Ελαφρά τραγούδια, κλασική μουσική, λαϊκά-ρεμπέτικα, πολεμικά εμβατήρια και, φυσικά, δημοτικά-παραδοσιακά.
Διάλεξα να σας παρουσιάσω κάποια από τα λαϊκά-ρεμπέτικα για έναν και μόνο λόγο: γιατί αποτυπώνουν με τον καλύτερο τρόπο την αγνή λαϊκή ψυχή του Έλληνα εκείνης της εποχής, αλλά και κατάσταση που υπήρχε στην κοινωνία τότε.
Εξιστορούν τα γεγονότα και τα συναισθήματα, χωρίς να τα τα εξιδανικεύουν.
Είναι μια ζωντανή πηγή για να μαθαίνουμε τη ιστορία της εποχής εκείνης.
Μιλάνε για τους ήρωες αλλά και για τους μαυραγορίτες, για τις νίκες αλλά και για τις ήττες, για αυτά που μας κάνουν περήφανους αλλά και για αυτά που μας κάνουν να ντρεπόμαστε.
Γενικά μιλάνε με αλήθειες...
Για το λόγο αυτό θεωρήθηκαν επικίνδυνα και απαγορεύτηκαν στην εποχή τους.
Για τον ίδιο λόγο, είναι εντελώς επίκαιρα και χρήσιμα, σήμερα παρά ποτέ.
1. Άκου Ντούτσε μου τα νέα
Το τραγούδι αυτό ήταν μια μεγάλη επιτυχία της εποχής.
Είχε γραφτεί αρχικά με άλλα λόγια και τίτλο "Η Βαρβάρα".
Είχε γραφτεί αρχικά με άλλα λόγια και τίτλο "Η Βαρβάρα".
Μιλούσε για μια ζωηρούλα και πεταχτούλα νεαρή κοπέλα που δυστυχώς, είχε το ίδιο όνομα με την κόρη του δικτάτορα Ι.Μεταξά!
Για το λόγο αυτό απαγορεύτηκε.
Αργότερα όμως, στον ελληνοιταλικό πόλεμο, ο στιχουργός άλλαξε τα λόγια, για να εμψυχώσει τους νεαρούς φαντάρους που ήδη γνώριζαν τη μελωδία προπολεμικά.
Στίχοι:Χ.Βασιλειάδης Μουσική: Π.Τούντας
για να μάθει έχει μανία νέα απ' την Αλβανία.
Το τηλέφωνο στο χέρι όλη νύχτα στο καρτέρι
πες μου φίλε καβαλιέρο το τι γίνεται να ξέρω.
Άκου Ντούτσε μου τα νέα φίνα σοβαρά κι ωραία
ένα μπρος και δύο πίσω πως να στο ομολογήσω
Τι χαμπέρια να σου στείλω που μας ρημάξαν στο ξύλο
μας τσακώνουνε αράδα και μας στέλνουν στην Ελλάδα.
Κένταυροι και Βερσαλιέροι όλος ο ντουνιάς το ξέρει
πως οι τρομεροί μας λύκοι κάθε μέρα και μια νίκη.
Τους τσακώνουνε κοπάδια και τους στέλνουν στην Ελλάδα
και τους πάνε στην Αθήνα κι έτσι την περνάνε φίνα
Ο Μπενίτο χρώμα αλλάζει και τον Γκάιντα του φωνάζει
"Βάλε μπρος στην μηχανή σου και την τρομερή φωνή σου.
Πες την έχουμε μια νίκη και το μέλλον μας ανήκει".
Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα μέσα στ' άλλα κι άλλο ψέμα.
Άλλο ένα τραγούδι που άλλαξε τα λόγια για να εξιστορήσει τα γεγονότα και να εμψυχώσει.
Στην αρχική του μορφή λεγόταν "Στο χαβά του Αντώνη του βαρκάρη"
Ο Μπενίτο κάποια νύχτα ζαλισμένος, είδε όνειρο ο καημένος,
πως βρισκόταν στην Αθήνα σε μια φίνα λιμουζίνα.
Μα σαν ξύπνησε και ρίχνει ένα βλέμμα, είπε κρίμα να' ναι ψέμα,
ένα τέτοιο μεγαλείο, βρε παιδιά δεν είν' αστείο.
Φέρτε πένα διατάζει και μελάνι, τηλεσίγραφο μας κάνει,
μα του λέμε εν τω άμα, αν βαστάς κάνε το τάμα.
Δεν περάσανε παρά ολίγες μέρες κι οι θαυματουργές μας σφαίρες,
το τσαρούχι κι η αρβύλα κάνουν στο Μπενίτο νίλα.
Βρε Μπενίτο μη θαρρείς για μακαρόνια τα ελληνικά κανόνια,
τα 'χουν χέρια δοξασμένα παλικάρια αντρειωμένα.
Στίχοι: Μ.Μάτσας Μουσική: Σ.Περιστέρης
Ένα τραγούδι που αποτυπώνει γλαφυρά τον σημαντικό ρόλο των παιδιών στην Κατοχή και στην Αντίσταση.
Στίχοι-Μουσική: Μ.Γενίτσαρης
μπατίρη θέλουν να με δούν για να φχαριστηθούνε
Θα σαλτάρω θα σαλτάρω τη ρεζέρβα να τους πάρω
Βενζίνες και πετρέλαια εμείς τα κυνηγάμε
γιατί έχουνε πολλά λεφτά και μόρτικα γλεντάμε
Σάλτα ρίξε τη ρεζέρβα γίνε ντου και σήκω φεύγα
Οι Γερμανοί μας κυνηγούν μα εμείς δεν τους ακούμε
εμείς θα τη σαλτάρουμε ώσπου να σκοτωθούμε
Θα σαλτάρω θα σαλτάρω τη ρεζέρβα να τους πάρω
Δείτε για το ίδιο θέμα και την ταινία-ντοκουμέντο
"Το ξυπόλητο τάγμα" (με αγγλικούς υπότιτλους).
Περισσότερες πληροφορίες για αυτή τη συγκλονιστική ταινία εδώ:
4. Συννεφιασμένη Κυριακή
Το τραγούδι αυτό θεωρείται το πιο δημοφιλές ελληνικό λαϊκό τραγούδι όλων των εποχών.
Στίχοι: Β. Τσιτσάνης, Α. Γκουβέρης
Μουσική: Β. Τσιτσάνης
 |
| "Σκηνή από την Κατοχή", Β.Κατράκη |
μοιάζεις με την καρδιά μου
που έχει πάντα συννεφιά,
Χριστέ και Παναγιά μου.
Όταν σε βλέπω βροχερή,
στιγμή δεν ησυχάζω.
μαύρη μου κάνεις τη ζωή,
και βαριαναστενάζω.
Είσαι μια μέρα σαν κι αυτή,
που ‘χασα την χαρά μου.
συννεφιασμένη Κυριακή,
ματώνεις την καρδιά μου.
5. Του Κυριάκου το γαϊδούρι.
Οι άνθρωποι στην μεγάλη πείνα της Κατοχής έτρωγαν κυριολεκτικά ότι έβρισκαν μπροστά τους.
Δείτε πόσο συγκινητικά ο συνθέτης διακωμωδεί αυτή την κατάσταση στο επόμενο τραγούδι.
Του Κυριάκου το γαϊδούρι, το’ χαν όλοι τους για γούρι,
σαν γυρνούσε στο παζάρι, το’ χαν για κρυφό καμάρι.
Με κουδούνια στολισμένο, λαχανίδα φορτωμένο,
μες στις γειτονιές γυρνούσε, ταλαράκια οικονομούσε.
Το είχε σαν μικρό παιδάκι, και γι' αυτό το `χει μεράκι.
Του το σφάξαν ένα βράδυ για μοσχάρι στο σκοτάδι.
του το σφάξαν ένα βράδυ, με την πείνα την μεγάλη.
Τώρα μοναχός στους δρόμους, τα καλάθια του στους ώμους
διαρκώς παντού κοιτάζει, το γαΐδούρι του φωνάζει.
Να και μια ωραία δραματοποιημένη εκδοχή από το Μουσικό Γυμνάσιο Πειραιά
Άλλο ένα τραγούδι του Μπαγιαντέρα που αναφέρεται στην περίοδο του εμφυλίου που ακολούθησε τον πόλεμο του '40.
Στίχοι-Μουσική: Δημήτρης Γκόγκος (Μπαγιαντέρας)
ζώσε και το σπαθί σου
και σύρε για τον πόλεμο
κι η λευτεριά μαζί σου
Σύρε και θέλω νικητής
παιδί μου να γυρίσεις
για τη γλυκιά τη λευτεριά
το αίμα σου να χύσεις
Πολέμησε αντάρτη μου
πως πολεμάνε όλοι
και με τον Άρη αρχηγό
να `ναι γλυκό το βόλι
5. Το παράπονο του ξενιτεμένου
Δυστυχώς οι πόλεμοι δεν τελειώνουν έτσι απλά.
Ακολουθεί μια σκοτεινή περίοδος, γεμάτη φτώχεια, εμφύλιες διαμάχες, χωρισμούς, εξορία, ξενιτιά.
Σε αυτή τη σκοτεινή περίοδο που ακολούθησε τον πόλεμο του '40 αναφέρεται και το επόμενο τραγούδι που είναι ένα από τα εμβληματικότερα του Τσιτσάνη.
Στίχοι-Μουσική: Β.Τσιτσάνης
 |
| "Οι άνδρες", λεπτομέρεια Εμφυλίου-Α.Τάσσος |
Σαν απόκληρος γυρίζω
στην κακούργα ξενιτιά.
Περιπλανώμενος δυστυχισμένος
μακριά απ’ της μάνας μου την αγκαλιά.
Κλαίνε τα πουλιά για αέρα
και τα δέντρα για νερό.
Κλαίω μανούλα μου κι εγώ για σένα
που έχω χρόνια για να σε ειδώ.
Πάρε χάρε την ψυχή μου
ησυχία για να βρω.
Αφού το θέλησε η μαύρη μοίρα
μες τη ζωή μου να μη χαρώ.
6. Καπετάν Ανδρέα Ζέπο
Θα τελειώσουμε αυτό το αφιέρωμα με μια νότα αισιοδοξίας.
Το επόμενο τραγούδι μιλάει για ένα υπαρκτό πρόσωπο, τον καπετάνιο Ανδρέα Ζέπο.
Ακούστε λοιπόν τι έκανε αυτός ο υπέροχος άνθρωπος:
Στην Κατοχή, υπήρχαν πολύ λίγα τρόφιμα, που πωλούνταν πολύ ακριβά.
Μάλιστα υπήρχαν, δυστυχώς, οι λεγόμενοι "μαυραγορίτες" που τα πουλούσαν τόσο ακριβά, που έγιναν πάμπλουτοι μαζεύοντας τις περιουσίες των ανθρώπων για τις οποίες κόπιασαν μια ζωή.
Σε αντίθεση με όλους αυτούς, ο καπετάν Ανδρέας μοίραζε τα ψάρια του σε όσους δεν είχαν να φάνε.
Έτσι, μπορεί να έχασε την ευκαιρία να πλουτίσει, έμεινε όμως για πάντα στις καρδιές των ανθρώπων, φωτεινός, όπως και το τραγούδι που γράφτηκε για αυτόν.
Στίχοι-Μουσική: Γ.Παπαϊωάννου
Μια ψαροπούλα
είναι αραγμένη
μπρος στ' ακρογιάλι το Ζέπο περιμένει
Καπετάν Αντρέα Ζέπο, χαίρομαι όταν σε βλέπω
χαίρομαι όταν σε βλέπω, Καπετάν Αντρέα Ζέπο.
Όλοι καλάρουνε μα δε πιάνουν ψάρια
καλάρ' ο Ζέπος και πιάνει καλαμάρια.
Έγια μόλα έγια λέσα, έχει ο σάκος ψάρια μέσα
 |
| Ο καπετάνιος Ανδρέας Ζέπος |
Μέσ' απ' το τσούρμο του βγαίνουν ιππότες
έξ' είν' απ' την Κούλουρη κι έξ' Αϊβαλιώτες.
Καπετάν Αντρέα Ζέπο, χαίρομαι όταν σε βλέπω
χαίρομαι όταν σε βλέπω, Καπετάν Αντρέα Ζέπο.
Έγια μόλα έγια λέσα, έμπα στη βαρκούλα μέσα
έμπα στη βαρκούλα μέσα, έγια μόλα έγια λέσα.
Με αφορμή αυτό το τραγούδι, σας αποχαιρετώ με τα στιχάκια που είχαμε κλείσει την περασμένη γιορτή μας:
"Σαν τον καπετάν-Ανδρέα
που αγαπούσε τους ανθρώπους
θέλω να γενώ κι εγώ
σαν θα φύγω απ' το σχολειό.
Γιατί μόνο με αγάπη
σεβασμό και ανθρωπιά
μα και με σκληρούς αγώνες
παν οι άνθρωποι μπροστά".
