Παραδοσιακά αποκριάτικα τραγούδια

Τα αποκριάτικα παραδοσιακά τραγούδια ακολουθούν τα χαρακτηριστικά των δημοτικών τραγουδιών, δηλαδή, τραγουδιόνται  στις τοπικές διαλέκτους, ακολουθούν τα ρυθμικά σχήματα (καλαματιανός, συρτός στα τρία κλπ) και τα όργανα (κλαρίνο, λύρα, τσαμπούνα κλπ) της κάθε περιοχής.

Αυτό που τα κάνει ξεχωριστή κατηγορία είναι το περιεχόμενο, η θεματολογία τους.

Λόγω της φύσης του εορτασμού της Αποκριάς, οι άνθρωποι έχουν ανάγκη να ξεδώσουν από την κλεισούρα του χειμώνα, να βγουν από τον εαυτό τους και να υποδυθούν ρόλους.

Όσο πιο αντίθετος είναι ο ρόλος που υποδύεται κανείς, τόσο πιο αστεία η μεταμφίεση και, επομένως, τόσο περισσότερο το γέλιο και η διασκέδαση που προκαλεί.

Έτσι βλέπουμε συχνά ηλικιωμένους να μεταμφιέζονται σε μωρά, άντρες σε γυναίκες (και το αντίθετο) και πάει λέγοντας.

Ένα αγαπημένο αποκριάτικο θέμα είναι ο γάμος.

Έχει πολλούς ρόλους κι αυτό εξυπηρετεί τις πολυπληθείς παρέες (Παντρεύουνε τον κάβουρα).

Η νύφη είναι πάντα άντρας και ο γαμπρός γυναίκα, ενώ δεν είναι λίγα τα τραγούδια που σχολιάζουν και την ηλικία του μελλόνυμφου (Χαραλάμπης, Μια γριά μπαμπόγρια).

Δείτε στο επόμενο βίντεο μια παρωδία γάμου και ένα γαϊτανάκι, το πλέξιμο του οποίου συνηθίζεται ( μαζί με το άναμμα των φανών) την Αποκριά σε πολλά μέρη της Ελλάδας.

Τα αποκριάτικα τραγούδια λέγονται αλλιώς και σκωπτικά, δηλαδή που αποσκοπούν στο να πειράξουν, να σατιρίσουν κάποιον.

Μέσα στη γενικότερη διάθεση ξεφαντώματος, κάποια από τα τραγούδια αυτά περιέχουν αρκετές βωμολοχίες (ακατάλληλες λέξεις) και για το λόγο αυτό δεν θα τα συμπεριλάβουμε στο σημερινό μας αφιέρωμα, που προορίζεται για παιδιά.

Απλά το αναφέρουμε για να δώσουμε το στίγμα τους.

Και κάτι τελευταίο.

Τα τραγούδια αυτά δημιουργήθηκαν σε συνθήκες αρκετά διαφορετικές από τις σημερινές.

Οι άνθρωποι τότε, ζούσαν σε μικρές κοινότητες της υπαίθρου, γνωρίζονταν καλά μεταξύ τους και η Αποκριά ήταν μια ευκαιρία για να ξεδώσουν, να πειράξουν ο ένας τον άλλον καλοπροαίρετα και χωρίς απώτερο στόχο να θίξουν ή να προσβάλουν (άλλωστε αυτό σε καμία εποχή δεν έχει πλάκα), αλλά μόνο να χαρούν και να διασκεδάσουν.

Αυτό ας το λάβουμε καλά υπόψιν πριν παίξουμε και τραγουδήσουμε με την παρέα μας τα αποκριάτικα τραγούδια.

1) Παντρεύουνε τον κάβουρα

Καλαματιανό, σατιρικό του γάμου, παιχνιδοτράγουδο

Παντρεύουνε τον κάβουρα, ωωω, και του δίνουν τη χελώνα ντράγκα ντρούγκα τα `ργανα, ώρε τα`ργανα Κάλεσαν και τον πόντικα, ωωω, τα συμβόλαια να γράψει ντράγκα ντρούγκα τα `ργανα, ώρε τα`ργανα Καλέσαν το σκατζόχοιρο, ωωω, λεν τα στέφανα ν’ αλλάξει ντράγκα ντρούγκα τα `ργανα, ώρε τα`ργανα Καλέσαν και το τζίτζικα, ωωω, για να παίξει το βιολί του ντράγκα ντρούγκα τα`ργανα, ώρε τα`ργανα Καλέσαν και το γάιδαρο, ωωω, για να πάει να τραγουδήσει ντράγκα ντρούγκα τα`ργανα, ώρε τα`ργανα Καλέσαν και το μέρμηγκα, ωωω, τα προικιά να κουβαλήσει ντράγκα ντρούγκα τα`ργανα, ώρε τα`ργανα Καλέσαν και την αλεπού, ωωω, λεν τις κότες να μαδήσει ντράγκα ντρούγκα τα`ργανα, ώρε τα`ργανα Καλέσαν και το βάτραχο, ωωω, το νερό να κουβαλήσει ντράγκα ντρούγκα τα`ργανα, ώρε τα`ργανα

Μπορούμε να συνοδέψουμε τα λόγια, χτυπώντας παλαμάκια ή αυτοσχέδια μουσικά όργανα στο ρυθμό.

Ας θυμηθούμε πώς πάει ο καλαματιανός ρυθμός: 

7/8    ή    1-2-3,  1-2,  1-2     ή     κά-στα-να,  μή-λα,  μή-λα

Μπείτε στην ανάρτηση Παντρεύουνε τον κάβουρα, για να βρείτε περισσότερες δραστηριότητες για το τραγούδι αυτό.

2) Μια γριά μπαμπόγρια

Παραδοσιακό Λέσβου, σατυρικό του γάμου

Mια γριά, τσικιρικιτρόμ, τρακατρούμ, τρακατρόμ μια γριά μπαμπόγρια λάχανα μαγείρευε κει που τα μαγείρευε κει της ήρθε μια βοή για να πάει να παντρευτεί δίνει μια του τέντζερη κι άλλη μια του καπακιού. Φάτε κότες λάχανα και σεις γάτες τα ζουμιά γιατί εγώ θα παντρευτώ και θα νοικοκυρευτώ.

Κάποιοι υποδύονται τους ρόλους, ενώ άλλοι τραγουδούν κυκλικά χτυπώντας στο ρυθμό αυτοσχέδια όργανα κάθε φορά που λέει

τσικιρικιτρομ, τρακα τρουμ, τρακα τρομ.

Το ρυθμικό σχήμα που επαναλαμβάνεται είναι:

τι-ρι-τι-ρι    τα    τι-τι    τα    τι-τι    τα   τι-τι 

Εναλλακτικά, μπορούμε να χτυπάμε το σώμα μας (Body Percussion) όπως δείχνει το βίντεο.

Εκτυπώστε και φτιάξτε τη μάσκα για το παιχνίδι σας.

Γριά Μπαμπόγρια (μάσκα)

3) Μιαν ημέρα ένας γάτος

Παραδοσιακό, από την ανατολική Θράκη

Mιαν ημέρα ένας γάτος βάζει ρούχα σαν πατέρας παίρνει το γιαλό γιαλό βρίσκει ποντικούς χορό. Πάρτε και μένα βρε ποντίκια για να κάνουμε συντροφλίκια. Κι έπιασέν τα τα καημένα κι έτρωγέν τα απ’ ένα ένα. Έμεινε μια ποντικίνα που ’ταν και γραμματικίνα. Μη με τρως εμένα γάτε να σε μαγερεύω ρύζι, να σε μαγερεύω ρύζι να το τρως να σε μυρίζει. Θα σε φάω ποντικίνα γιατί ψόφησ’ από την πείνα.

4) Ο Χαραλάμπης

Παραδοσιακό καλαματιανό, σατιρικό του γάμου

Τα λόγια θα τα βρείτε στο βίντεο, όπου ακούγεται μόνο η μουσική.

5) Πώς το τρίβουν το πιπέρι

Ηπειρώτικο, αποκριάτικο, αθυρόστομο συρτό στα τρία

Η δική μας εκδοχή (για παιδιά)

-Πώς το τρι-, πώς το τρί-, πώς το τρίβουν το πιπέρι

πώς το τρίβουν, πώς το τρίβουν και το ψιλοκοσκινίζουν

Η φράση αυτή λέγεται πριν από κάθε μια από τις επόμενες

-Με τα χέ-, με τα χέ-, με τα χέρια τους το τρίβουν

με τα χέρια τους το τρίβουν και το ψιλοκοσκινίζουν.

-Με τα δά-, με τα δά-, με τα δάχτυλα το τρίβουν

με τα δάχτυλα το τρίβουν και το ψιλοκοσκινίζουν.

-Με τον ά-, με τον ά-, με τον άγκωνα το τρίβουν

με τον άγκωνα το τρίβουν και το ψιλοκοσκινίζουν.

-Με την πλά-, με την πλά-, με την πλάτη τους το τρίβουν

με την πλάτη τους το τρίβουν και το ψιλοκοσκινίζουν.

Συνεχίζουμε με τα υπόλοιπα μέρη του σώματος

-Με την μύτη...

-Με το μάγουλο...

-Με το κούτελο...

-Με το γόνατο...

-Με τη φτέρνα...

-Με τα πίσω τους...

-Με τον κόπανο

και συνεχίζουμε με τη φαντασία μας.

Ακούστε πώς πάει η μελωδία της κάθε φράσης:

Πώς το τρίβουν το πιπέρι (μεταλλόφωνο)

Πώς το τρίβουν το πιπέρι (φλογέρα)

6) Τα κουκιά

Παραδοσιακό τραγούδι της Θεσσαλίας, που παρουσιάζει με μιμητικές κινήσεις την διαδικασία της σποράς και του θερισμού.

Αρχικά ήταν ένα τραγούδι εργασίας, που το λέγαν οι αγρότες την ώρα της δουλειάς για να κρατήσουν το ρυθμό και να ψυχαγωγηθούν.

Αργότερα έγινε σατυρικό και πλέον συνηθίζουμε να το τραγουδάμε την Αποκριά κάνοντας όλες τις κινήσεις που περιγράφει το τραγούδι.

Πέρασα, μωρ΄πέρασα

πέρασα από την Καρυά

κι είδα τις Καρυώτισες 

πώς φυτεύουνε τα κουκιά.

Έτσι τα, μωρέ παιδιά

έτσι τα φυτεύουνε

οι Καρυώτες τα κουκιά.

Ματα-ξαναπέρασα 

κι είδα τις Καρυώτισες

πώς σκαλίζουν τα κουκιά. 

Έτσι τα σκαλίζουνε

οι Καρυώτες τα κουκιά.

Ματα-ξαναπέρασα 

κι είδα τις Καρυώτισες

πως μαζεύουν τα κουκιά. 

Έτσι μαζεύαν τα κουκιά 

τραλα λά λα λα λα λά.

Ματα-ξαναπέρασα 

κι είδα τις Καρυώτισες

πώς φορτώνουν τα κουκιά. 

Έτσι τα φορτώνουνε

οι Καρυώτες τα κουκιά.

Ματα-ξαναπέρασα 

κι είδα τις Καρυώτισες 

πώς τα τρώγαν τα κουκιά. 

Έτσι τρώγαν τα κουκιά.

7) Τούτες οι μέρες το 'χουνε

Παραδοσιακό αποκριάτικο της Νάξου μιλά για την αξία του να χαίρεται κανείς τη ζωή και να την απολαμβάνει γιατί είναι σύντομη και το τέλος της προκαθορισμένο.

Τούτες οι μέρες το ’χουνε, τούτες οι εβδομάδες,
για να χορεύουν τα παιδιά, να χαίροντ’ οι μανάδες.

Δώστε του χορού να πάει,
τούτ’ η γης θα μας εφάει.
Τούτ’ η γης που την πατούμε,
όλοι μέσα θε να μπούμε.

Χορέψετε, χορέψετε, τα νιάτα να χαρείτε,
γιατί σε τούτο τον ντουνιά δε θα τα ξαναβρείτε.

Τούτ’ η γης με τα χορτάριa
τρώει νιες και παλικάρια.
Τούτ’ η γης με τα λουλούδια
τρώει νιους και κοπελούδια.

Χαρείτε νιοι, χαρείτε νιες, χαρείτε παλικάρια,
κι εγώ του Χάρου τού ’βαλα σίδερα στα ποδάρια.

Δώστε του χορού να πάει
τούτ’ η γης θα μας εφάει.
Τούτ’ η γης που την πατούμε
όλοι μέσα θε να μπούμε.

Χορέψετε, χορέψετε, παπούτσια μη λυπάστε,
μα κείνα ξεκουράζονται τη νύχτα που κοιμάστε.

Βάρ’ τε την με το ποδάρι,
τούτ’ η γης θα μας εφάει.