Ο Απρίλης και τα έθιμά του

Η γέννηση της θεάς Αφροδίτης, Σάντρο Μποτιτσέλι

Μπήκαμε στον όμορφο, ξανθό Απρίλη, παιδιά.

Ξανθός γιατί είναι λουσμένος με το φως του ήλιου.

Έτσι όπως τον γνωρίσαμε στο τραγούδι Απρίλη μου.

Έτσι όπως τον αποκάλεσε πρώτος ο Διονύσιος Σολωμός στους Ελεύθερους Πολιορκημένους:

Έστησ' ο Έρωτας χορό με τον ξανθόν Απρίλη,
κι η φύσις ηύρε την καλή και τη γλυκειά της ώρα,

Νερά καθάρια καί γλυκά, νερά χαριτωμένα,
χύνονται μες στην άβυσσο τη μοσχοβολισμένη,
και παίρνουνε το μόσχο της, κι αφήνουν τη δροσιά τους...
... κι ούλα στον ήλιο δείχνοντας τα πλούτια της πηγής τους,
τρέχουν εδώ, τρέχουν εκεί, και κάνουν σαν αηδόνια.

........................................................

Ο Απρίλης με τον Έρωτα χορεύουν και γελούνε

κι όσ’ άνθια βγαίνουν και καρποί τόσ’ άρματα σε κλειούνε.

Λευκό βουνάκι πρόβατα κινούμενο βελάζει,

και μες στη θάλασσα βαθιά ξαναπετιέται πάλι,

π’ ολονυχτίς εσύσμιξε με τ’ ουρανού τα κάλλη.

Και μες στης λίμνης τα νερά, όπ’ έφθασε μ’ ασπούδα,

έπαιξε με τον ίσκιο της γαλάζια πεταλούδα,

που ευώδιασε τον ύπνο της μέσα στον άγριο κρίνο

το σκουληκάκι βρίσκεται σ’ ώρα γλυκειά κι εκείνο.

Μάγεμα η φύσις κι όνειρο στην ομορφιά και χάρη

η μαύρη πέτρα ολόχρυση και το ξερό χορτάρι.

Με χίλιες βρύσες χύνεται, με χίλιες γλώσσες κρένει:

«Όποιος πεθάνει σήμερα χίλιες φορές πεθαίνει».

Πόσο όμορφα τα λέει ο ποιητής...

Αν είναι μια φορά κρίμα το να πεθαίνει κανείς, είναι χίλιες φορές, όταν αυτό συμβαίνει τον Απρίλη.

Στο ίδιο πνεύμα κινείται και ο ποιητής Κώστας Καρυωτάκης στο ποίημα του για τον Αθανάσιο Διάκο.

Εξυμνεί τις χάρες της φύσης μια απριλιάτικη μέρα και βάζει τον ήρωα να αναρωτιέται με παράπονο, γιατί να πρέπει να εγκαταλείψει τον κόσμο τώρα που όλα είναι τόσο όμορφα.

Αθανάσιος Διάκος, Θεόφιλος

Μέρα τ΄ Απρίλη.

Πράσινο λάμπος

γελούσε ο κάμπος

με το τριφύλλι.

Ως την εφίλει

το πρωινό θάμπος

η φύση σάμπως

γλυκά να ομίλει.

Εκελαδούσαν

πουλιά, πετώντας

όλο πιο πάνω.

Τ΄ άνθη ευωδιούσαν.

Κι είπε απορώντας:

"Πώς να πεθάνω;"

Έθιμα του Απρίλη

Διόνυσος, Μποστ

Ο Απρίλης πήρε το όνομά του από το λατινικό ρήμα "aperire" που θα πει "ανοίγω/αποκαλύπτω", όπως ανοίγουν τα λουλούδια που ανθίζουν αλλά και η διάθεση για ζωή σε όλη τη φύση.

Στην αρχαία Ελλάδα ονομαζόταν Ανθεστηριώνας δηλαδή μήνας των λουλουδιών (άνθος=λουλούδι).

Μάλιστα γινόταν τριήμερες γιορτές, τα Ανθεστήρια, προς τιμήν του θεού Διονύσου.

Την πρώτη του Απρίλη γιορτάζονταν και τα Βενεράλια veneralia) προς τιμήν της θεάς Αφροδίτης, θεάς της ομορφιάς και του έρωτα.

Η πρωταπριλιάτικη βροχή σε πολλά μέρη της Ελλάδας θεωρείται θεραπευτική και για τον λόγο αυτό την μαζεύουν και την πίνουν.

Γενικά οι βροχές του Απριλίου θεωρούνται πολύτιμες για τους γεωργούς.

Το μήνα αυτό γιορτάζει και ο Άγιος Γεώργιος (άγιος πολλών θρησκειών), που θεωρείται ο προστάτης των υδάτινων πηγών, των κοπαδιών και των κτηνοτρόφων.

Είναι ο μήνας που τα κοπάδια ανεβαίνουν από τα χαμηλά βοσκοτόπια στα ψηλά βουνά.

Τέλος, την πρώτη του Απρίλη, διασκεδάζουμε με το ξενόφερτο έθιμο που προστάζει εκείνη την ημέρα να λέμε μικρά και αθώα ψέματα, έτσι, για να γελάσουμε και να πάει καλά ο μήνας.

Υπάρχει και ένα τραγούδι για την περίσταση:

Τα ψέματα (Βατζιτζέλο-Βατζιτζό)

Ονόματα του Απρίλη

Ψεύτης, λόγω πρωταπριλιάς

Ξεροκοφινάς και Τιναχτοκοφινίδης, γιατί αδειάζαν τα κοφίνια (καλάθια) που φύλαγαν τα παλιά χρόνια τις προμήθειες του χειμώνα

Γρίλης, δηλαδή γκρινιάρης, γιατί τελείωναν τα τρόφιμα του χειμώνα

Λαμπριάτης, γιατί συνήθως τον μήνα αυτό είναι η Λαμπρή (Πάσχα)

Αηγιωργίτης, λόγω της γιορτής του Αη-Γιώργη

Ανθομήνας, γιατί ανθίζουν τα λουλούδια

Ανοιξιάτης, γιατί παρόλο που είναι ο δεύτερος μήνας της άνοιξης, τότε αρχίζουμε να την νοιώθουμε

Παροιμίες για τον Απρίλη

-Αν βρέξει ο Μάρτης δυο νερά κι ο Απρίλης άλλο ένα,

χαρά σε εκείνον τον ζευγά που ‘χει πολλά σπαρμένα.

-Του Απρίλη η βροχή, κάθε στάλα και φλουρί.

-Του Μάρτη ξύλα φύλαγε, μην κάψεις τα παλούκια, 

και τ' Απριλιού τις δεκοχτώ, μην κάψεις τα καρούλια.

(τα ξυλάκια που τύλιγαν τις κλωστές του αργαλειού)

-Ήρθ’ ο Απρίλης με χαρά, με τα κόκκινα τ’ αυγά.

-Απρίλη με τα λούλουδα και τα τρανά τα ψέματα.

-Ως τ’ Απριλιού τις δεκαοχτώ, να ’χεις το μάτι ανοιχτό.

-Ο Απρίλης έχει τη δροσιά, κι ο Μάης τα λουλούδια.

-Απρίλης, Μάης! Κοντά είν’ το θέρος.

-Απρίλης , Πασχαλιά, χελιδόνια, φως, χαρά.