Με αφορμή την επέτειο της Επανάστασης του 1821, δε θα μπορούσαμε να διαλέξουμε άλλον συνθέτη για να παρουσιάσουμε τον μήνα Μάρτιο.
Πρώτον, γιατί ο Νίκος Σκαλκώτας αγάπησε την παραδοσιακή μουσική, τα κλέφτικα και δημοτικά τραγούδια και τους λαϊκούς ρυθμούς.
Τα μελέτησε και τα ενσωμάτωσε στο έργο του με τρόπο ευφυή, ευφάνταστο και καθόλου δημαγωγικό.
Και δεύτερον, γιατί με το ήθος, την καλλιτεχνική αξία του έργου του αλλά κυρίως με τη στάση ζωής του, ανέδειξε τα στοιχεία του Νεοέλληνα που οραματίστηκαν οι αγωνιστές της Επανάστασης.
Στοιχεία όπως ταλέντο, ευφυία, εξυπνάδα, εργατικότητα, πείσμα, ανένταχτο πνεύμα, που πορεύεται με την αξία του, χωρίς πλάγια μέσα.
Βιογραφία Σκαλκώτα
Γέννηση: Χαλκίδα, 1904
Προπάππους, πολυσχιδής λαϊκός μουσικός στην Τήνο
Παππούς, σπουδαίος μαρμαρογλύπτης από Τήνο που εγκαταστάθηκε στη Χαλκίδα
Γιαγιά, (που ο συνθέτης υπεραγαπούσε) διατηρούσε μικρή βιοτεχνία λαϊκής τέχνης (σταμπωτά μαντήλια)
Πατέρας, έπαιζε φλάουτο στη Φιλαρμονική Χαλκίδας, δίδαξε για λίγο το συνθέτη
Μητέρα, από τα Χώστια Βοιωτίας, του τραγούδαγε νανουρίσματα, δημοτικά τραγούδια αλλά και παραμύθια και θρύλους από τον τόπο της
Μικρότερη αδελφή, πιανίστα.
 |
| Ο Σκαλκώτας μαθητής στο Ωδείο Αθηνών |
Δεύτερος θείος, δάσκαλος
1909-1921: Αθήνα
Σε ηλικία 6 ετών μετακομίζουν στο Μεταξουργείο, στην Αθήνα, για να έχει ο μικρός καλύτερες σπουδές, μιας και φάνηκε το ταλέντο του.
Ωδείο Αθηνών, σπουδές βιολιού, αποφοιτεί πρόωρα λόγω εξαίρετου ταλέντου με τις επευφημίες του Σαιν-Σανς που τυχαίνει να βρίσκεται στην αποφοίτησή του.
Υποτροφία από το ίδρυμα Αβέρωφ για σπουδές στο Βερολίνο
1921-33: Βερολίνο
Πρώτοι δάσκαλοι: Κουρτ Βάιλ, Φίλιπ Γιάρναχ
Ταυτόχρονα, για να βιοποριστεί παίζει ελαφρά μουσική και τζάζ σε κινηματογράφους (που τότε ήταν βωβοί).
 |
| Ο Σκαλκώτας φέρελπις βιρτουόζος |
Ο δάσκαλός του τον εκτιμά και τον μνημονεύει.
Ο Σκαλκώτας όλο αυτό το διάστημα διαπρέπει στο μεσοπολεμικό Βερολίνο που είναι το κέντρο της παγκόσμιας πρωτοπορίας.
1933: Αρχίζουν τα αδιέξοδα.
Από το προστατευμένο περιβάλλον του σπουδαστή περνά στο αβέβαιο επάγγελμα του συνθέτη.
Άνοδος των Ναζί.
Ο εβραϊκής καταγωγής δάσκαλός του φεύγει για Αμερική.
Το τοπίο αλλάζει.
Ο Σκαλκώτας οργανώνει επιστροφή στην Αθήνα σε μια προσπάθεια να ανιχνεύσει το τοπίο.
Αφήνει τα πράγματά του και τις παρτιτούρες του ενέχυρο στη σπιτονοικοκυρά του στο Βερολίνο, θεωρώντας ότι θα επιστρέψει άμεσα.
 |
| Μουσική Δωματίου στο Βερολίνο |
Δεν επιστέφει ποτέ.
1933-49: Αθήνα
Στην Αθήνα το τοπίο εχθρικό.
Ο συντηρητισμός και η έλλειψη βαθιάς παιδείας και γνώσης της μουσικής, κάνει τους εγκατεστημένους μουσικούς κύκλους να τον απομονώσουν.
Οι ατονικές του συνθέσεις δεν γίνονται κατανοητές και λιθοβολούνται.
Ο συνθέτης είναι καταδικασμένος να παίζει βιολί στα τελευταία αναλόγια της κρατικής ορχήστρας, αν και ήταν αναγνωρισμένα κορυφαίος βιρτουόζος.
Περνά μεγάλα διαστήματα ψυχικής πίεσης, απομόνωσης και φαινομενικής απραξίας.
Ο πατέρας του τον παρακινεί να γράψει πιο εύληπτα έργα, ενσωματώνοντας την παραδοσιακή μουσική που κυλάει έτσι κι αλλιώς στο αίμα του.
 |
| Παίζοντας στα τελευταία αναλόγια |
Είναι το μόνο έργο που γνωρίζει επιτυχία, όσο ο συνθέτης ζει.
Ακολουθεί μια δεκαετία μεγάλης δημιουργικής άνθησης , όπου ο συνθέτης ξεφεύγει από το δωδεκάφθογγο σύστημα του Σαίνμπεργκ και δημιουργεί το δικό του εντελώς προσωπικό μουσικό ιδίωμα.
Γράφει πολλά έργα υψηλού επιπέδου, τα οποία μετά θάνατον θα παιχτούν και ηχογραφηθούν από τις καλύτερες ορχήστρες του κόσμου.
Δυστυχώς όσο ζει, καμία αναγνώριση.
Δεν θα ευτυχίσει να ακούσει τα έργα του να παίζονται.
Οι μουσικοί κύκλοι της Αθήνας εξακολουθούν να είναι εχθρικοί και τα έργα του είναι δύσκολα και απαιτούν μελέτη.
Περνά και άλλο διάστημα απραξίας.
Εν τω μεταξύ έχει ήδη παντρευτεί την πιανίστα Μαρία Παγκαλή, απέκτησε έναν γιο, άρχισε ξανά να συνθέτει και περιμένει τον δεύτερο γιό του.
Δεν θα τον γνωρίσει ποτέ.
Πονάει και πηγαίνει να εξεταστεί περιμένοντας υπομονετικά στα εξωτερικά ιατρεία του Ελπίς.
Η σειρά είναι μεγάλη και δεν προλαβαίνει να τον δει γιατρός.
Το βράδυ πεθαίνει από περιεσφιγμένη κήλη.
Ήταν 49 ετών.
Το ταπεινό τέλος μιας κορυφαίας προσωπικότητας.
Αναγνωρίστηκε μετά το θάνατό του, ως γνήσιος Έλληνας.
Σε αυτό συνέβαλαν ο μουσικολόγος και βιογράφος του Σκαλκώτα Γιάννης Παπαιωάννου και ο μαέστρος και πιανίστας Γιώργος Χατζηνίκος.
Στο επόμενο βίντεο μπορείτε να ακούσετε ενδεικτικά κάποια έργα του Σκαλκώτα.
Τα έργα του Σκαλκώτα χωρίζονται σε τρεις περιόδους σύμφωνα με τον βιογράφο του Γιάννη Α. Παπαιωάννου.
1η Περίοδος (1927-1938)
 |
| Στο καφενείο της γειτονιάς του, Ιάσωνος 34 Α Μεταξουργείο |
Στα έργα του κυριαρχεί ο αυστηρός δωδεκαφθογγισμός, με μικρές εξαιρέσεις, όπως οι «36 Ελληνικοί Χοροί».
Συνθέσεις :
Συμφωνική Σουίτα Νο.1 (1929)
Οκτέτο (1931)
Πιάνο Τρίο (1936)
2η Περίοδος (1938-1945)
Ο Σκαλκώτας δημιουργεί έργα μεγάλης διαρκείας και συλλογές συντομότερων έργων.
Τα έργα εκείνης της εποχής είναι πιο επικά, με ηρωικότερη διάθεση.
Συνθέσεις:
Κονσέρτο για Πιάνο και δέκα Πνευστά Όργανα (1939)
32 Κομμάτια για Πιάνο (1940)
Η Επιστροφή του Οδυσσέα (1942)
3η Περίοδος (1946-1949)
Η τελευταία περίοδος πριν πεθάνει.
Περιλαμβάνει έργα με δραματικότερη και σκυθρωπή διάθεση.
Εκείνη τη περίοδο, εμφανίζονται και έργα εξ’ ολοκλήρου τονικά και αρμονικά.
Συνθέσεις :
Η Θάλασσα (λαϊκό μπαλέτο) (1948-49)
Κονσερτίνο για Πιάνο (1948-49)
Ελληνικός Χορός σε Ντο Ελάσσονα (1949)
Δείτε και αυτές τις αναρτήσεις:
(για την ανάρτηση χρησιμοποιήθηκαν πληροφορίες από το βιβλίο Νίκος Σκαλκώτας (2 τόμοι), του Γιάννη Γ. Παπαϊωάννου, Εκδόσεις Παπαγρηγορίου-Νάκας)